Soekarno en Hatta verklaren op 17 augustus 1945 Indonesië onafhankelijk. Twee dagen daarvoor geven de Japanners zich over aan de geallieerden en in de archipel groeit een gevoel van vrijheid. Wanneer de Britten namens Nederland het gezag proberen te herstellen, ontketenen revolutionairen in Surabaya de strijd. Het zal het begin zijn van de Indonesische strijd voor onafhankelijkheid. Hoe wordt de strijd in Surabaya zo een bepalend moment voor Indonesië en de strijd voor onafhankelijkheid? De Britten houden na de Japanse capitulatie officieel namens Nederland een oogje in het zeil in Nederlands-Indië. Voor het gemak laten zij de afgezwakte Japanse troepen de orde handhaven. Op 18 september 1945 landt een team van Britse en Nederlandse parachutisten in Surabaya om de evacuatie van de Japanse kampen voor te bereiden. Bij aankomst in Surabaya hijst een van de Nederlandse parachutisten een reusachtige Nederlandse vlag bovenop het luxueuze Oranje hotel. De Nederlandse vlag is in de hele stad te zien, tot ongenoegen van de pemuda’s. Zie je nou wel, de Britten komen de Nederlanders weer aan de macht brengen. Woest zijn de jongerenorganisaties en een groep van ongeveer tienduizend man, waaronder veel pemuda’s, verzamelt zich voor het Oranje Hotel. De spanning loopt hoog op en een aantal jongeren klimmen op het dak en trekken de blauwe lijn van de vlag af. Zo ‘hijsen’ ze de rood-witte vlag. Beneden op straat probeert een Nederlandse man, Willem Ploegman, in zijn eentje de revolutie tegen te houden. De grote gespierde man slaat met een houten knuppel in de rondte, maar kan niet op tegen de vele jongeren. Iemand uit de menigte steekt hem en hij overlijdt aan zijn verwondingen. Maar het zal niet bij zijn dood blijven. In oktober en november 1945 volgt een periode van een intense strijd in Surabaya. Jongeren nemen in de dagen na het vlagincident van 18 september openbare gebouwen in handen en hijsen de rood-witte vlag. De jongeren vechten samen. Iedereen moet mee doen, anders zien de revolutionairen je als spion van de Nederlanders. Maar het voelt ook als een plicht. Mensen zijn klaar met de onderdrukking en het kolonialisme van de Nederlanders en de honger, de dwangarbeid en het geweld onder de Japanse bezetting. Ze hebben hun onafhankelijkheid en die beschermen ze met alles wat ze waard zijn. Weg met de Japanners en weg met de Nederlanders. Op 1 oktober 1945 bestormen jongeren de kantoren van de Japanse militaire politie, de Kempeitai. De Japanners geven zich al snel over. De buit van deze bestorming? Genoeg wapens om een half leger mee te bewapenen. Ineens hebben de jongeren niet alleen bamboe speren, maar ook Japanse karabijnen tot hun beschikking. Als de Britten op 25 oktober 1945 met een grote troepenmacht in Surabaya aankomen, treffen ze daar dan ook een volledig met vuurwapens bemande stad aan. De Britse brigadier Mallaby probeert de situatie te sussen en vraagt in een ongewapend overleg of ze de Japanse soldaten en Europese geïnterneerden mogen evacueren. Maar de vlam slaat in de pan als de volgende dagen overal pamfletten van de Britten verschijnen die de bevolking oproepen om hun wapens in te leveren. Geïnspireerd door de opzwepende speeches van Bung Tomo waarin hij oproept tot geweld tegen de Britten, vallen jongeren op 28 oktober de Britse posten aan. In het geweld dat hierop volgt vallen honderden doden aan beide zijden. Op 30 oktober komt Soekarno ter plekke en dwingt in Surabaya een staakt-het-vuren af, maar het zal nog geen vijf uur duren voordat het geweld op straat al weer losbarst. De Britse brigadier Mallaby zit opgesloten in zijn auto temidden van al dit geweld en overleeft het niet. Het is de druppel voor de Britten, die reageren met groot machtsvertoon. De troepen rukken op en de Britten starten een luchtoffensief. Op 9 november eisen de Britten dat de revolutionairen de wapens neerleggen. Wanneer zij daar op 10 november geen gehoor aan geven volgen bombardementen en een groot grondoffensief. Uiteindelijk bezetten de Britten Surabaya gebouw voor gebouw en nemen binnen drie dagen de stad over. Maar de pemuda gaan desondanks nog zeker drie weken de straat op voor de revolutie. Tijdens de Pertempuran Surabaya (De Slag om Surabaya) komen veel mensen om. Rond de 200.000 mensen vluchten voor het geweld en ongeveer 15.000 Indonesiërs overleven de strijd niet. Voor de Indonesiërs is ‘De Slag om Surabaya’ het begin van de strijd voor een eigen natie. Indonesië herdenkt op 10 november nog altijd de helden uit de Onafhankelijkheidsstrijd. ‘De Slag om Surabaya’ is een symbool van Indonesische vastberadenheid en het gevecht voor vrijheid. – bron: https://dewereldvandeoost.nl/ Bijna 80 jaar later word ik met een blij gevoel wakker in Surabaya: vandaag is het een vrije dag! Er stond niets op het programma, ook wel eens lekker. Neemt natuurlijk niet weg dat we nu wel in Surabaya zijn: de hele dag te lopen ‘llll’-en is dan ook doodzonde. Wellicht dan toch een keertje de toerist uithangen hier in Indonesië? Vanwege de geschiedenis van Surabaya besloot ik vandaag het Hotel Oranje (https://goo.gl/maps/xeJdL4ij47voBG1Y7) te bekijken. Hotel Majapahit (zoals Hotel Oranje vandaag de dag heet), werd in 1910 gebouwd en doet vandaag de dag nog steeds dienst als hotel (zie https://www.booking.com/hotel/id/majapahit-surabaya.nl.html). Om in de geschiedenissfeer te blijven, bezocht ik na Hotel Majapahit, tevens in Surabaya, Ereveld Kembang Kuning (https://goo.gl/maps/LjKGfMeVzWkcNNmAA). Op oudejaarsdag 2019 bezocht ik met gezin, ouders en schoonouders Ereveld Candi te Semarang (zie https://tim.dondorp.nl/semarang-kampung-pelangi) en ik was benieuwd naar dit Ereveld. Op ereveld Kembang Kuning (vertaling: gele bloem) liggen meer dan 5.000 burgerslachtoffers van de kampen op Oost-Java begraven, alsmede militairen van de Koninklijke Landmacht, het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) en de Koninklijke Marine. Hoewel de tweede wereldoorlog en de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië ‘ver van mijn bed staat’, vond ik het toch bijzonder om hier even te zijn. Omdat de gemiddelde toerist ook lekker shopt, liet ik de geschiedenis van Surabaya achter me en liet ik me door een Grab-driver afzetten bij Tunjungan Plaza: de grootste en modernste mall in Surabaya. Het was er zo immens groot en druk dat ik er niet lang ben geweest. Ik heb wat foto’s gemaakt waarna ik een whatsapp bericht van Ratna kreeg. Tijdens deze reis naar Indonesië had ik het interview van Sarah met Ibu (zie https://tim.dondorp.nl/interview-ibu-maryati/) bij de familie ter sprake gebracht en Ratna vroeg me of ik dit voor ik terug ging naar Nederland nog ‘even’ wilde vertalen naar het Bahasa. De familie zou het namelijk ook heel graag willen lezen. Omdat het toch het heetste van de dag was, besloot ik maar terug te gaan naar het hotel om aan Ratna’s verzoek te voldoen. Uren later is ook de familie in Indonesië op de hoogte van het interview waarna ik vermoeid ga slapen. Tim Dondorp
Geplaatst door Godong Indonesie op Zondag 12 februari 2023